کارلوس ماریا دلا پائولرا (Carlos María della Paolera) یکی از چهره‌های شاخص و اثرگذار در تاریخ شهرسازی مدرن آمریکای لاتین و جهان به‌شمار می‌آید. او نه تنها نخستین کسی بود که شهرسازی را به‌عنوان یک رشته دانشگاهی در آرژانتین بنیان نهاد، بلکه با ایجاد «روز جهانی شهرسازی» بستری بین‌المللی برای گفت‌وگو، تبادل تجربه و ارتقای آگاهی عمومی و تخصصی نسبت به آینده شهرها فراهم کرد. درک اهمیت این شخصیت، تنها با مرور زندگی‌نامه او کامل نمی‌شود؛ بلکه نیازمند تحلیل جایگاه اندیشه و اقدام او در بستر تحول شهرسازی قرن بیستم است.

دلا پائولرا در ۷ سپتامبر ۱۸۹۰ در بوئنوس آیرس، در خانواده‌ای با پیشینه مهاجرت ایتالیایی به دنیا آمد. پدرش در حوزه ساخت‌وساز فعالیت داشت و عمویش، «خوان آنتونیو بوشیاتسو»، یکی از معماران شناخته‌شده آرژانتین بود. این زمینه خانوادگی، او را از همان آغاز زندگی با مفاهیم فضا، ساخت و طراحی آشنا کرد. او تحصیلات خود را در رشته مهندسی عمران آغاز کرد و در حین آموزش، به مباحث زیرساخت‌های شهری و کیفیت زیست‌پذیری فضاهای شهری علاقه‌مند شد. پس از مدتی، برای ادامه تحصیل راهی فرانسه شد و از مؤسسه شهرسازی پاریس (Institut d’Urbanisme de Paris) فارغ‌التحصیل گردید. این تجربه اروپایی، در زمانی که شهرسازی علمی هنوز در آمریکای لاتین چندان شناخته‌شده نبود، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری رویکرد حرفه‌ای او داشت.

بازگشت او به آرژانتین، نقطه آغاز یک دوره تازه در تاریخ شهرسازی آن کشور بود. در سال ۱۹۳۳، دلا پائولرا نخستین کرسی شهرسازی را در دانشگاه بوئنوس آیرس تأسیس کرد و آموزش رسمی این رشته را با رویکردی ترکیبی از دانش مهندسی، علوم اجتماعی و ملاحظات محیطی آغاز نمود. او در همان حال، مسئولیت دفتر طرح‌ریزی شهری شهرداری بوئنوس آیرس را بر عهده گرفت (۱۹۳۲ تا ۱۹۳۹) و در این سمت، به تدوین و اجرای طرح‌هایی پرداخت که هدفشان ایجاد تعادل میان رشد کالبُدی شهر و حفظ کیفیت محیط زندگی بود. از جمله ایده‌های مهم او در این دوره، طرح‌ریزی برای خیابان ۹ ژوئیه و توسعه ساختار زیرزمینی آن بود که بعدها به یکی از پروژه‌های شاخص شهر بدل شد.

یکی از نمونه‌های عملی اندیشه‌های او، مشارکت در طراحی و توسعه «سیوداد خاردین لومّاس دل پالوما» (Ciudad Jardín Lomas del Palomar) بود؛ نخستین تجربه بزرگ «شهر باغ» در آرژانتین و از نمونه‌های نادر در آمریکای جنوبی. این پروژه، که بر اساس ایده‌های هاوارد و مکتب شهر باغ انگلستان شکل گرفت، با ترکیب فضای سبز گسترده، تراکم کنترل‌شده و دسترسی مناسب به خدمات، تلاش داشت الگوی سکونتی سالم‌تر و انسانی‌تر ارائه دهد. دلا پائولرا در این پروژه نشان داد که مفاهیم شهرسازی را صرفاً در حد نظریه نمی‌بیند، بلکه به‌دنبال تحقق آن‌ها در عرصه واقعی شهر است.

نگاه دلا پائولرا به شهرسازی، عمیقاً تحت تأثیر اندیشه‌های پیونددهنده انسان و طبیعت بود. او معتقد بود که شهر مدرن اگرچه ناگزیر به بهره‌گیری از فناوری و گسترش زیرساخت‌هاست، اما نباید از عناصر بنیادین زیست انسانی؛ نور خورشید، هوای پاک، آب سالم و فضای سبز، غافل شود. او این اصول را حتی در نماد روز جهانی شهرسازی بازتاب داد: دایره طلایی به‌عنوان نماد خورشید و انرژی، تابش آبی به‌عنوان نشانه آب، و زمینه سبز به‌عنوان نماد زمین و گیاه. این نگاه نمادین نشان می‌دهد که برای او، شهرسازی نه صرفاً یک رشته مهندسی یا علوم اجتماعی، بلکه یک «سیستم زیستی-اجتماعی» بود که باید در تعادل پایدار میان انسان، طبیعت و کالبد شهری قرار گیرد.

در سال ۱۹۴۹، او به‌عنوان رئیس مؤسسه مطالعات شهرسازی دانشگاه بوئنوس آیرس، ایده برگزاری یک رویداد بین‌المللی سالانه برای ترویج فرهنگ طرح‌ریزی شهری را مطرح کرد. نتیجه این پیشنهاد، تأسیس «روز جهانی شهرسازی» بود که نخستین‌بار در ۸ نوامبر همان سال برگزار شد. هدف او، ایجاد فرصتی برای گردهمایی متخصصان، مدیران شهری و شهروندان در سراسر جهان بود تا درباره مسائل شهری بیندیشند، تجربیات را به اشتراک بگذارند و افق‌های تازه‌ای برای توسعه مانا شهرها ترسیم کنند. این روز به‌سرعت در کشورهای مختلف پذیرفته شد و امروزه بیش از ۳۰ کشور آن را گرامی می‌دارند.

اهمیت روز جهانی شهرسازی، صرفاً در جنبه نمادین آن نیست؛ بلکه در ایجاد یک «زمان کانونی» برای توجه همگانی به موضوعات شهری است. در دنیایی که روندهای عوام‌فریبانه و سیاسی غالباً توجه را از مسائل کالبُدی و اقتصادی-اجتماعی شهرها منحرف می‌کنند، چنین روزی می‌تواند یادآور مسئولیت مشترک ما در قبال آینده مکان‌های زیست انسانی باشد. این ابتکار دلا پائولرا، به‌نوعی ترکیب آگاهی عمومی و تخصصی در یک قالب جهانی بود؛ مدلی که بعدها در موضوعات دیگری مانند محیط‌زیست یا میراث فرهنگی نیز تکرار شد.

میراث دلا پائولرا، هم در عرصه نظری و هم در عرصه عملی پابرجاست. در حوزه آموزش، او بنیان‌گذار نظام دانشگاهی شهرسازی در آرژانتین بود و نسلی از متخصصان را تربیت کرد که بعدها در پروژه‌های ملی و بین‌المللی نقش ایفا کردند. در حوزه اجرایی، طرح‌ها و پروژه‌هایی که با هدایت یا مشاورت او انجام شد، هنوز در ساختار شهری بوئنوس آیرس و دیگر نقاط کشورش قابل‌مشاهده است. در عرصه فرهنگی و اجتماعی، روز جهانی شهرسازی به یادگار ماند که هر ساله فرصتی برای بازاندیشی و ارتقای کیفیت طرح‌ریزی شهری فراهم می‌آورد.

دلا پائولرا در ۱۵ سپتامبر ۱۹۶۰ درگذشت، اما نام او در تاریخ شهرسازی و طرح‌ریزی شهری همچنان زنده است. خیابان‌هایی در بوئنوس آیرس و ریودوژانیرو به نام او نام‌گذاری شده‌اند و یاد او در میان متخصصان این حوزه با احترام یاد می‌شود. آنچه او را متمایز می‌کند، ترکیب نادر بین توان علمی، تجربه عملی و توانایی ایجاد همبستگی جهانی پیرامون یک موضوع تخصصی است. در جهانی که شهرها با چالش‌هایی همچون تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت و نابرابری فضایی مواجه‌اند، بازخوانی میراث او می‌تواند الهام‌بخش مسیرهای تازه‌ای برای آینده باشد.

در نهایت، دلا پائولرا نمونه‌ای از یک «طراح سیستم شهری» است؛ فردی که نه فقط به ساخت فضا، بلکه به طراحی روابط، فرایندها و زمان‌بندی‌های شهری اندیشید. او نشان داد که شهرسازی موفق، نیازمند نگاهی فنی، کل‌نگر و چندلایه است؛ نگاهی که محیط طبیعی، نیازهای انسانی و ظرفیت‌های فنی را در یک معادله پایدار تلفیق کند. شاید بزرگ‌ترین درس او برای امروز ما این باشد که شهرها را نمی‌توان تنها با شعار و تصورات آرمان‌شهری توسعه داد و باید هر موضوع بر اساس شاخص‌های فنی یا اقتصادی سنجید؛ تا کیفیت زندگی، پیوند با طبیعت و انسجام اجتماعی در مرکز طرح‌ریزی قرار گیرد.